12 interesujących faktów o Mozarcie

Wśród najbardziej znanych kompozytorów muzyki klasycznej wymienia się Wolfganga Amadeusza Mozarta. Każdy kojarzy jego nazwisko i wie, w jakiej dziedzinie zasłynął. Nie wszyscy znają biografię Mozarta i potrafią wymienić choć jeden jego utwór. Warto jednak poznać tego kompozytora i przeczytać kilka interesujących faktów na jego temat w poniższym artykule.

Mozart — krótka biografia

Zanim poznamy kilka ciekawych faktów o klasycznym kompozytorze, warto dowiedzieć się, kim prywatnie był Wolfgang Amadeusz Mozart. Uznaje się go za jednego z najważniejszych wirtuozów w całej historii muzyki. Mozart urodził się w Salzburgu w 1756 roku, jako syn kompozytora Leopolda Mozarta z Anną Marią. Miał szóstkę rodzeństwa, jednak pięcioro z jego braci i sióstr zmarło w wieku dziecięcym. Wolfgang Amadeusz oraz jego siostra, Maria Anna, przejawiali zdolności w dziedzinie muzyki. Już od wczesnej młodości oboje grali wspólnie skomplikowane utwory. Wiele osób zastanawiając się, na czym grał Mozart, bez wahania odpowie — fortepian. Jednak w młodości rozpoczął on naukę nie na tym instrumencie, a na klawesynie. Należy on do grupy instrumentów strunowych szarpanych, ale wyposażony jest dodatkowo w klawiaturę. Mozart uczył się gry na klawesynie już w wieku 5 lat. Choć obecnie z muzyką klasyczną utożsamiane jest przede wszystkim pianino, Mozart w późniejszych latach życia grał nie na tym instrumencie, a przede wszystkim na fortepianie. 

Jak wskazuje jego biografia, Mozart wykazywał zdolności muzyczne już w bardzo młodym wieku. Jako 3-latek potrafił poprawnie powtarzać dźwięki wygrywane przez jego siostrę na klawesynie. W 1762 roku, gdy Wolfgang miał 6 lat, jego ojciec zabrał dwójkę swoich dzieci w trasę koncertową. Przez kolejne lata młody Mozart spędzał większość czasu w podróży. Bywał w niemal wszystkich ważnych miejscach Europy, w każdej stolicy kultury. Ciągłe podróże ukształtowały młodego człowieka, podobnie jak współczesna mu epoka. Mozart mógł nieustannie uczestniczyć w życiu kulturowym najważniejszych krajów XVIII wieku, miał dostęp do najnowszych trendów w sztuce i muzyce. Podróże miały jednak również negatywny wpływ na życie młodego kompozytora. Mozart nie poznał, czym jest beztroskie dzieciństwo, bo większą jego część spędził w trasach koncertowych. Ponadto przysporzyły mu one wielu cierpień związanych z licznymi chorobami. Kilkakrotnie młody Mozart był bliski śmierci.

Jako 13-latek Mozart został koncertmistrzem arcybiskupa i księcia Salzburga. Szybko jednak zauważył, jak bardzo ogranicza go ta funkcja oraz, jak niedoceniany jest jego talent muzyczny. Dlatego po 12 latach służby zwolnił się z posady koncertmistrza i przeniósł się do Wiednia, który w ówczesnym czasie był muzyczną stolicą XVIII-wiecznego świata.

Życie prywatne Mozarta obfitowało w spotkania z wielkimi osobowościami tamtych czasów. Poznał on między innymi syna Jana Sebastiana Bacha, czy przyszłą królową Francji, Marię Antoninę. Ożenił się z Konstancją, austriacką śpiewaczką, która przyczyniła się do jego późniejszych kłopotów finansowych, wspierając jego ekstrawagancki styl życia. Kompozytor oraz śpiewaczka mieli wspólnie szóstkę dzieci, jednak czworo z nich zmarło w niemowlęctwie. Przeżyli jedynie dwaj synowie, Carl Thomas oraz Franz Xaver Wolfgang. Żaden z nich nie doczekał się jednak potomstwa, co oznacza, że ród Mozarta wymarł w połowie XIX wieku. Żywa jest jedynie pamięć o wielkim kompozytorze, a jego liczne dzieła wciąż wybrzmiewają w salach koncertowych na całym świecie.  

Mozart — twórczość

Mozart nie żył długo, zmarł w wieku 36 lat. Jednak pozostawił po sobie liczne utwory, wśród których znajdują się symfonie, koncerty fortepianowe, skrzypcowe i fletowe, msze oraz opery. Każdy tworzony przez niego gatunek muzyczny był na najwyższym poziomie. Wszystkie utwory Mozart dopracowywał w najdrobniejszych szczegółach. Jedną z jego najważniejszych cech była świadomość własnego talentu oraz to, że starał się tworzyć nie tylko dla elit. Jego utwory łatwo trafiały do gustów i serc szerokiej publiczności. Można niemal stwierdzić, że to młody Mozart spopularyzował dotąd niedostępną dla mas muzykę klasyczną.

Wśród najbardziej znanych utworów można z pewnością wyróżnić operę, którą napisał Wolfgang Amadeus Mozart Czarodziejski flet. Dwuaktowa opera miała swoją prapremierę w 1791 roku. W tym samym roku skomponował Koncert fortepianowy B-dur KV 595 oraz Kwintet smyczkowy Es-dur KV 614. Jednak już zimą 1791 roku Mozart zaczął poważnie chorować. Kompozytor przeczuwał, że umrze, dlatego pozostawił szczegółowe informacje, jak dokończyć jego utwory. Mozart zmarł 5 grudnia 1791 roku. Pochowano go następnego dnia, niemal po cichu, bez udziału bliskich mu osób.

Wymieniając najsłynniejsze utwory Mozarta trzeba wspomnieć o niedokończonym Requiem d-moll KV 626 oraz operach Uprowadzenie z seraju, Wesele Figara, czy Don Giovanni. Przykładem melodyki figuracyjnej w twórczości kompozytora jest Marsz turecki. Mozart skomponował go w tonacji a-moll w 1783 roku. Jest to część sonaty fortepianowej A-dur.

Obecnie utwory kompozytora odgrywane są na licznych koncertach, ale stały się tak popularne, że słuchają ich wszyscy. Niektóre utwory dobrze sprawdzają się jako kołysanka dla dziecka. Mozart tworzył zróżnicowaną muzykę, dlatego każdy może znaleźć coś dla siebie.  

Interesujące fakty o Mozarcie

Mozart żył krótko, zaledwie 36 lat. W ciągu swojego życia zajmował się przede wszystkim tworzeniem muzyki. Nie wiązały się z nim liczne skandale, a jego codzienność nie obfitowała w ciekawe wydarzenia. Nie oznacza to jednak, że jeden z trzech „klasyków wiedeńskich” jest nieciekawą postacią. Oto kilka ciekawostek na temat wirtuoza muzyki klasycznej, którego imię do dziś jest znane niemal każdemu:

♦ Pierwsze utwory Mozarta pochodzą już z jego lat dziecięcych. Kompozytor zaczął tworzyć muzykę jako 3-latek. Swoją pierwszą symfonię Mozart skomponował w wieku 8 lat. Opery Mozarta powstawały, odkąd skończył on 12 lat. Tworzenie utworów nigdy nie przysparzało mu trudności. Pisał na bieżąco, improwizując, bez wcześniejszego przygotowania, prób i nanoszenia poprawek. W ten sposób powstały liczne msze, koncerty i symfonie. Mozart stworzył w swoim krótkim życiu niemal 700 utworów, które nagrane na płyty CD zajęły prawie 180 nośników. Tak liczny dorobek jest również wynikiem szybkiego tworzenia. Jedną z najbardziej znanych oper jest Don Giovanni. Mozart napisał do niej uwerturę w rekordowo krótkim czasie, zaledwie w 24 godziny. Po śmierci kompozytora zadanie inwentaryzacji i katalogowania wszystkich powstałych utworów przerastało niemal każdego. Udało się to dopiero Ludwigowi von Köchel, botanikowi z zawodu. Jego księga miała 551 stron i zawierała chronologiczny spis wszystkich dzieł. Od jego nazwiska wziął się system oznaczania utworów. Sygnatura KV odnosi się do katalogu Köchla (Köchel-Verzeichnis). 

♦ Przyczyna śmierci Mozarta w tak młodym wieku pozostaje tajemnicą. Badacze, naukowcy, miłośnicy muzyki i kompozytora mają wiele teorii na ten temat. Do tej pory powstało ich ponad 100. Jednymi z najbardziej prawdopodobnych są: Ostra gorączka reumatyczna, włośnica, zapalenie nerek albo zakażenie paciorkowcem. Niektórzy miłośnicy jego twórczości posuwają się w swoich przypuszczeniach jednak znacznie dalej niż zwykła choroba. Niektórzy podejrzewają, że młody Mozart został otruty przez Antonia Salieriego, włoskiego kompozytora. Był on jego największym rywalem. Legenda głosi, że sam Salieri wyznał po latach, że otruł Mozarta, jednak nikt nie uwierzył w jego wersję wydarzeń. 

♦ Mozart często zmagał się z niedostatkiem pieniędzy. Szczególnie pod koniec życia. Brak pieniędzy wiązał się z rozrzutnością kompozytora, nie z niedostatecznymi dochodami z tworzonej muzyki i koncertów. Jego kłopoty finansowe nie sprawiły jednak, że Mozarta można było w którymkolwiek momencie życia uznać za nędzarza. Według niektórych źródeł w ostatnim roku życia i twórczości udało mu się zgromadzić środki, które odpowiadają dzisiejszej kwocie 150 000 dolarów.

♦ Już jako 3-latek Mozart potrafił odtwarzać z pamięci dźwięki grane przez jego siostrę na klawesynie. Było to możliwe za sprawą niespotykanej pamięci muzycznej. W gronie miłośników kompozytora wciąż powtarzana jest historia, która pokazuje jak niezwykłe zdolności miał Mozart. Muzyka była dla niego tak ważna, ponieważ wszystko, co z nią związane przychodziło mu z dużą łatwością. Jako 14-latek zanotował 9-głosowe Miserere Allegriego i to po zaledwie jednym wysłuchaniu. Jest to szczególnie wybitne osiągnięcie między innymi dlatego, że partytura tego utworu była dobrze strzeżoną tajemnicą.

Mozart, gdy przebywał w Wiedniu, należał do loży masońskiej. Został jej członkiem z polecenia swojego ojca, który też należał do tej organizacji. W pewnym okresie swojego życia marzył nawet o założeniu własnej loży. Była to rewolucyjna i nietypowa jak ta na tamtą epokę myśl, ponieważ Mozart zakładał, że jego loża przyjmowałaby również kobiety. Niektórzy uważają, że w operze Czarodziejski flet, Mozart zawarł symbolikę masońską oraz odniesienia do wolnomularzy. Prawdopodobnie nie spodobało się to jego zwierzchnikom z loży. Premiera opery miała miejsce kilka miesięcy przed śmiercią Mozarta, a sam kompozytor ponoć wspominał, że ktoś chce go otruć.

♦ Pełne imiona Mozarta brzmią: Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus. Jedno z nich jest na cześć katolickiego patrona z dnia urodzenia kompozytora, Jana Chryzostoma. Imię Wolfgang dostał po dziadku ze strony swojej matki, a Teofil po swoim ojcu chrzestnym. Sam kompozytor przez większą część życia posługiwał się tylko dwoma — Wolfgang Amade. Drugie imię, Amade, to francuski odpowiednik greckiego imienia Teofil, oznaczającego „umiłowany przez Boga”. Na początku Mozart używał także imion Wolfgang Gottlieb (czyli niemieckiego tłumaczenia Teofila). Według listów jego ojca, kompozytora w młodości w domu rodzinnym nazywano Wolferl, Wolfgangerl lub Wolfi.

♦ Mozart był wirtuozem muzyki klasycznej już od najmłodszych lat. Nuty znał wcześniej niż litery alfabetu. Osiągał mistrzostwo w każdym gatunku, który tworzył. Pomimo swojego krótkiego życia, skomponował więcej utworów niż niejeden kompozytor żyjący dłużej. Był popularny jeszcze w XVIII wieku, szczególnie jako młody muzyk. Stał się niemal dziecięcą gwiazdą ówczesnej europejskiej sceny muzycznej. Jego największe osiągnięcia przypadają na lata przed ukończeniem 20. roku życia.

♦ W 1770 roku Wolfgang Amadeusz Mozart został odznaczony przez papieża Klemensa XIV Orderem Złotej Ostrogi. Przyznawana była ona tym, którzy przyczynili się do rozsławiania dobrego imienia Kościoła i mają wobec niego licznego zasługi. Mozart otrzymał odznakę za swoje liczne utwory kościelne.

♦ Mozart miał nietypowe zwierzę domowe — szpaka. Prawdopodobnie kompozytora zainteresowała zdolność ptaka do naśladowania. Kupił szpaka w Wiedniu w 1784 roku. Zwierzę towarzyszyło kompozytorowi niemal wszędzie, Mozart zabierał je ze sobą podczas licznych przeprowadzek. Śmierć szpaka miała miejsce tydzień po tym, jak odszedł ojciec kompozytora. Mozart jednak według niektórych źródeł nie pojawił się na pogrzebie ojca. Wyprawił jednak pochówek swojemu ukochanemu zwierzęciu. W pogrzebaniu szpaka udział wzięli liczni „żałobnicy”, którzy szli w procesji i śpiewali hymny, a Mozart czytał napisane specjalnie na tę okazję wiersze.

♦ Mozart dla dzieci nie był najlepszym ojcem. Nalegał, aby jego żona nie karmiła ich piersią, a wodą. W tamtym okresie była to częsta praktyka w wyższych sferach. Mozartowi zależało także, aby dzieci nie były karmione przez mamkę. W końcu jednak uległ namowom teściowej oraz żony i pozwolił, aby niemowlę spożywało mleko swojej opiekunki. Tylko dwójka z sześciu dzieci Mozarta przetrwała okres niemowlęcy.

♦ Ciekawą historię ma czteroaktowa opera Wesele figara. Mozart stworzył do niej muzykę, a Lorenzo Da Ponte napisał libretto. Utwór powstał na podstawie sztuki „Cyrulik sewilski” Pierre’a Beaumarchais’go. Skrytykował ją sam król Francji, Ludwik XVI. Sztuka została objęta zakazem publicznego wykonywania, ponieważ została uznana za obrazę ówczesnej moralności. Tak naprawdę była krytyką systemu feudalnego i arystokracji w XVIII wieku. Sława sztuki szybko dotarła do Wiednia, między innymi do mieszkającego tam Mozarta. Kompozytora zainteresowały bogate postacie oraz panujące między nimi relacje. Zainspirowało go to do napisania opery. Do współpracy zaprosił nadwornego dramaturga cesarza austriackiego.

♦ „Efekt Mozarta” to niedawne odkrycie naukowców, które wydawało się potwierdzać istniejące od dawna teorie, że muzyka wpływa na ciało i umysł. Badania wykazały, że utwory, które skomponował Mozart, do nauki mogą się nadawać niemal idealnie. Naukowcy uznali, że muzyka barokowa i klasyczna pobudza umysł, pomaga się lepiej skoncentrować i przyswajać nowe informacje. Efekt jest jednak krótkotrwały. Ponadto w społeczeństwie obecnie przywiązuje się za mocną wagę do „Efektu Mozarta”. Muzyka wykorzystywana jest szczególnie w poprawie rozwoju dzieci, jednak warto pamiętać, że wszelkie pozytywne skutki są tylko krótkotrwałe.