Rodzaje głosów

Ostatnio aktualizowane: 28.03.24

 

Kiedy mówimy o aparacie mowy, pierwsze słowa, jakie z nim kojarzymy to usta, krtań i płuca. Jednak ten mechanizm jest nieco bardziej rozbudowany, gdyż tak naprawdę obejmuje całe ciało. Jest to związane z tym, że poszczególne części ciała w różny sposób biorą udział w wydawaniu głosu, a także najważniejszej składowej tego procesu, jakim jest oddychanie. Istotne jest, aby w ciele nie było żadnych napięć, gdyż one utrudniają mówienie. Ważna jest też prawidłowa postawa w czasie, gdy coś mówimy, ponieważ brak równowagi powoduje, że znacznie trudniej jest efektywnie wydobyć głos.

Ponadto należy podkreślić, że głos ludzki jest w takiej samej kondycji, w jakiej w danym czasie jest nasze ciało. Zatem jeśli się nie wysypiamy, nie dbamy o nawodnienie organizmu i źle się odżywiamy, to zaraz będzie to zauważalne w wydobywanym przez nas głosie. Będzie mniej dźwięczny, suchy, a czasem nawet może się załamywać. Ponadto mowa jest wówczas często albo za cicha, albo za głośna lub może towarzyszyć nam zadyszka. Takich problemów nie da się zniwelować, działając jedynie doraźnie. Poprawa głosu wymaga od danej osoby długofalowych zmian w dotychczasowym stylu życia, co często nie jest łatwe. 

Oczywiście możemy pracować nad jakością głosu (aby na przykład głos kobiecy nie był piskliwy) poprzez systematyczne wykonywanie treningów. Takie ćwiczenia mogą trwać po kilka minut dziennie, więc nie zabiorą za dużo cennego czasu. Podczas codziennego treningu wyrabia się prawidłowe nawyki, które tak naprawdę potem będziemy wykonywać podświadomie.


Jak powstaje głos?

W głosie ludzkim dźwięki powstają przez złożone działanie wielu narządów:

Tchawicy z krtanią oraz wiązadeł głosowych, które się w niej znajdują, 

płuc z przeponą, czyli aparatu oddechowego,

nasady, a dokładniej znajdującej się nad krtanią jamy gardłowej oraz nosowej (komory rezonansowe), jak również języka, zębów i warg.

Więzadła głosowe mają zdolność zbliżania się, a potem rozsuwania, dlatego możliwe jest regulowanie głośni – inaczej strojenie. Źródło dźwięku głosu ludzkiego to drgający słup powietrza, który wprowadzany jest w drganie w czasie przechodzenia przez więzadła. Dodatkowo zmieniający się układ, a także napięcie więzadeł sprawia, że głos ma odpowiednią dynamikę i wysokość.

Różnice w budowie fałd głosowych są powodem różnego brzmienia głosu u poszczególnych osób, również w obrębie tej samej płci.

Według typologii ogólnej – rodzaje głosu dzielimy na:

Żeńskie – soprany, mezzosoprany, alty,

męskie – tenory, barytony, basy,

dziecięce lub chłopięce – soprany, alty,

 

Barwa głosu

Barwą głosu jest zespół cech, na który składają się walory wrodzone – genetycznie uwarunkowane, akustyczne oraz anatomiczne. Zaraz obok takich czynników, jak wysokość, natężenie i czas trwania, barwa jest podstawowym parametrem naszego głosu. Można dodać, że ma ona dwa istotne zakresy znaczeniowe:

Jako naturalna cecha wrodzona i charakterystyczna dla danej osoby. Jest zależna bezpośrednio od budowy oraz funkcjonowania układów, takich jak oddechowy, fonacyjny i artykulacyjny. Taka barwa głosu jest odbierana subiektywnie przez przeciętnego słuchacza, jako miła lub niemiła dla ucha, czy też ładna – brzydka, a nawet osobliwa lub nijaka Samą barwę można określić, jako: Jasna, ciemna, ciepła, zimna, metaliczna, aksamitna, miękka, twarda, a nawet szorstka. Zatem określeń jest stosunkowo dużo. Warto również zaznaczyć, że przez mikrofon studyjny nasz głos również będzie miał inne brzmienie. 

jako środek ekspresji w mowie, który uwarunkowany jest poruszanym tematem i emocjonalnym stosunkiem mówcy do niego. W związku z tym to samo słowo albo zdanie można wypowiadać z innym zabarwieniem, to znaczy: Z miłością, łagodnie, ostro lub zimno. 

Barwę głosu można modyfikować, jednak jest to trochę ograniczone przez warunki anatomiczne mówcy. Ponadto efektywność pracy nad głosem i jego barwą jest uzależniona od wrażliwości słuchowej osoby mówiącej. Ponadto barwę głosu powinno się świadomie wykorzystywać przez mówiącego w przekazach językowych. Taka informacja dotyczy głównie aktora, wokalisty, recytatora, gdyż właśnie dla  tych osób i związanych z nimi zawodów realizacja mówionego tekstu jest podstawowym narzędziem wykonywanej przez nich profesji.

Głos ludzki

Definiując głos ludzki, trzeba napisać, że są to wibracje wytwarzane przez struny głosowe człowieka. Fałdy głosowe w połączeniu z takimi narządami, jak usta, zęby i język mają możliwość wytworzyć szerokie spektrum dźwięków. Ponadto możemy całkowicie zmienić znaczenie wypowiedzi, dzięki manipulacji tonu albo akcentowania pojedynczych części swojej wypowiedzi. Barwa, jak i skala głosu są właściwością osobniczą, zatem mogą się nieco różnić w poszczególnych przypadkach. 

 

Skala głosu ludzkiego

Skala głosu ludzkiego jest zakresem dźwięków, które wytwarza głos. Różni się ona w zależności od wieku człowieka (dzieci, młodzież i dorośli), płci oraz rodzaju głosu, jakim dana osoba dysponuje. Przeciętna skala dorosłego człowieka to 1,5 oktawy. Należy zaznaczyć, że u osób śpiewających rozszerza się ona od 2 do nawet 3 oktaw. Poniżej przedstawiamy, jakie wyróżniamy rodzaje głosów w muzyce:

Skala altu – g (czasem f) – g2,

skala mezzosopranu – a – g2 (liryczny), g – c3 (dramatyczny),

skala sopranu – c1 – c3, niekiedy e3 (koloratura nawet do g3),

skala basu – E – d1 (bas profondo od C),

skala barytonu – G/A – g1,

skala tenoru – c – c2 (czasem d2),

skala kontraltu – c – c2

 

Rodzaje głosów

Tak naprawdę istnieje kilka klasyfikacji, które opisują rodzaje głosu. Jednak wszystkie te podziały mają umowny charakter. Skala głosu to jedno z kryteriów, które stosujemy w muzyce, aby wyodrębnić jego rodzaje. Oprócz tego, do rozróżniania głosu bierzemy pod uwagę barwę, a także usytuowanie dźwięków przejściowych. Pomocniczo w określeniu głosu stosuje się też metodę anatomiczną, która przy pomocy badania laryngoskopowego bada rozmiary naszych strun głosowych.

Jak wiadomo, każdy z nas rodzi się z innym głosem. Należy zauważyć, że jeden jest niższy a drugi wyższy, jeden cięższy, a inny lżejszy czy nawet jeden jaśniejszy, a drugi ciemniejszy. Dlatego biorąc pod uwagę czynniki, takie jak ciężar głosu, jego barwę i rozpiętość skali, dokonano systematyki głosów ludzkich. Najbardziej popularny podział rozróżnia głosy żeńskie i męskie. 

W kategorii głosu wyróżniamy 3 rodzaje głosów żeńskich:

Alt – to głos o ciemnej barwie, jest również często nazywany kontraltem. Nazwa ta pochodzi od wprowadzonego do polifonicznych utworów głosu contratenor altus albo krótko altus, czyli bardzo wysoki głos męski – wysoki kontratenor. Ponadto alt to najniższy głos kobiecy, jednak jest wyższy od męskiego. Zazwyczaj obejmuje on skalę od g (e) do c2.  Jego odmiany to alt dramatyczny, komediowy i niski.

Mezosopran  – to głos średni. Zatem nie jest to ani wysoki, ani też niski.  Należy zauważyć, że są w muzyce takie głosy, których skala nie jest w stanie sięgnąć w dół do najniższych dźwięków, mowa tutaj o wymienionym wcześniej głosie zwanym alt, niektóre z nich nie sięgają także w górę do najwyższych dźwięków sopranu. Obejmuje skalę od a1 (g) do g2 (a2). Do odmian mezzosopranu należy głos: Koloraturowy, dramatyczny i liryczny.

Sopran – jest to wysoki głos żeński, a także typowy dla dzieci oraz kastratów. Zazwyczaj obejmuje on skalę od c1 do a2, jednak może sięgać nawet do c3, czy h3. Ze względu na elementy techniki wokalnej oraz barwę wyróżniamy jego 3 rodzaje głosów:   Sopran dramatyczny (jest głosem kobiecym o dużej sile brzmienia oraz wyrazu, ciemnej barwie i dużej nośności. Jest to połączenie mezzosopranu i altu, jednak różni się od sopranu lirycznego, a także koloraturowego), sopran liryczny (ma jasną barwę z jednoczesną dużą siłą. Dodatkowo ma cechy liryczne), sopran konturowy (najwyższy głos kobiecy, który charakteryzuje się dużą ruchliwością, miękkością i lekkością. Ponadto znajduje się w dużej skali oraz sporej biegłości, co oznacza, że może precyzyjnie i szybko wykonać pasaże oraz ozdobniki). 

Głos sopran, ma jeszcze inne odmiany: Młodzieńczo-dramatyczny, komediowy, dramatyczny, charakterystyczny i ultra dramatyczny.

Głosy męskie również mają podział. Zatem poniżej przedstawiamy rodzaje głosów męskich:

Bas – to głos, który jest  najniższy pośród męskiego podziału muzycznego. Partia basu zapisywana jest w kluczu basowym. Jego zakres może wahać się od dużej oktawy mi-fa do oktawy fis. Należy podkreślić, że wyróżniamy kilka odmian basu: Śpiewny – cantante, komiczny – buffo, głęboki – profondo, poważny, a także ciężki bas komediowy. Podobnie, jak w przypadku głosów żeńskich, tak również w podziale męskim wyróżniamy pośredni głos baryton.

Basy różnią się barwą oraz wysokością, może to być niski głos lub wysoki. Jako głos, bas jest niezwykle ekspresyjny, jednak nie ma wielu osób posługujących się tą barwą.

Baryton – ma rozległą skalę oraz jaśniejszą barwę w stosunku do głosu basowego. Ten mieszczący się w środkowym zakresie skali głos męski również ma swój podział (baryton liryczny, kawalerski, bohaterski, charakterystyczny i komediowy). Jest to średni głos męski, mieszczący się od A do praktycznie pierwszej połowy oktawy głosu. Rodzaj barytonowy można określić takimi synonimami, jak: Bogaty, mocny, aksamitny, a także bardziej lub mniej ruchliwy. Ponadto może być również zbliżony barwą do tenoru – taki przypadek nazywa się tenor barytonem. 

♦ Tenor to głos męski, wysoki. Jego zakres obejmuje od początku tonację molową do początku drugiej oktawy. Podobnie jak w sopranach czy odpowiednikach żeńskich sopranów, tenory również są podzielone na głosy dramatyczne i liryczne, a oprócz tego jeszcze bohaterskie, komediowe i charakterystyczne.

Kontratenor to bardzo rzadki, a zarazem najwyższy głos męski.  Sięga on od początku małej oktawy do często nawet końca sekundy. Ciekawostką jest, że sztuka takiego śpiewu odrodziła się w połowie XX wieku. Zazwyczaj śpiewacy kontratenorowi wykonują partie, które napisano dla wykastrowanych śpiewaków w epoce baroku. Obecnie można powiedzieć, że kontratenor zyskuje na popularności.

 

Głosy dziecięce

Naturalna wysokość głosu to wynik budowy naszego aparatu głosowego. Im fałdy głosowe są krótsze, a krtań mniejsza, tym wyższy głos. Dlatego też u dzieci jest on wysoki, ponieważ ich krtań jest jeszcze bardzo mała. Zatem analogicznie u dorosłego człowieka jest niski, z uwagi na to, że ma właśnie większą krtań, więc i fałdy głosu są dłuższe. W etapie dorastania ten narząd u dziewcząt powiększa się w normalnym spokojnym tempie, z kolei u chłopców, krtań, bo o niej mowa, zaczyna rosnąć znacznie szybciej pomiędzy 11 a 15 rokiem życia. Jej poszczególne części zaczynają szybko się rozrastać – w związku z tym pojawia się problem z głosem, czyli tak zwana faza mutacji. Po jej upływie u dziewcząt głos obniża się o mniej więcej kwartę, a u chłopców zwykle o oktawę. 

Głos kastratów 

Głos kastratów (popularny głównie w okresie od XVI do XVIII wieku) był to odrębny głos męski, który obecnie ma znaczenie jedynie historyczne. Rozwijał się on u ówczesnego mężczyzny na skutek wykonanej kastracji w okresie dojrzewania. Pozbawienie w sposób chirurgiczny narządów płciowych, powodowało brak męskich hormonów, a to z kolei przyczyniało się do zatrzymania wzrostu oraz rozwoju krtani. Trzeba zaznaczyć, że przy normalnym rozwoju męskiego organizmu, takie mutacje głosu nie miały miejsca. Efektem po kastracji była dziecięca krtań w ciele dojrzałego mężczyzny.  Zatem mógł on zachować barwę oraz skalę głosu oczywiście chłopięcego o poszerzonym rejestrze piersiowym, który sięgał nawet do d2. Głos kastrata odpowiednio wyszkolony miał duże możliwości wyrazu, a także mógł wykonać nawet najtrudniejsze pasaże – był to taki wysoki głos chłopięcy. Znanym kastratem był Farinelli, którego skala głosu przekraczała 3,5 oktawy. Dzisiaj partie kastratów wykonują soprany dramatyczne albo alty.

 

Dyszkant

Jest to rodzaj głosu, który nie ma określonej skali. Praktycznie jest równy sopranowi, jednakże od osób, które śpiewają dyszkantem, wymaga się mniejszej rozpiętości. Dyszkant nacechowany jest w górnym rejestrze jasną, niezwykle czystą i  klarowną barwą. Zasadniczo dyszkant to w pewnym sensie głos uboższy od sopranu. Ponadto odznacza się większą prostotą, a nawet wręcz surowością, mniejszą głębią,  oraz jest pozbawiony vibrato. 

 

Problemy z głosem

Prawidłowy głos jest wyposażony w swoje cechy charakterystyczne, czyli jest dźwięczny, czysty i miękki. Ponadto pozbawiony jest zabarwienia nosowego i towarzyszących szumów, nie ma zbędnego napięcia oraz jest adekwatny do płci i wieku.

Niezależnie od tego, jakie typy głosu posiadamy, to nierzadko zdarza się, że odmawia nam on posłuszeństwa. Jest to o tyle problematyczne, że dla niektórych osób głos jest narzędziem pracy, więc takie sytuacje u nich nie mogą mieć miejsca. 

Przyczyn problemów z głosem jest wiele. Część z nich powstaje w wyniku uszkodzenia któregoś elementu aparatu mowy. Zazwyczaj jednak źródło problemu to niepoprawna emisja głosu. Za duża i intensywna eksploatacja głosu może być przyczyną przemęczenia narządów mowy. Ponadto wysiłkowe używanie głosu może spowodować wystąpienie guzków śpiewaczych. Oczywiście nie należy ich bagatelizować, ponieważ brak jakiegokolwiek leczenia może skutkować bezgłosem albo innymi poważnymi chorobami. Leczeniem wszelkich chorób i schorzeń związanych z głosem zajmuje się foniatra, a terapią – specjalista od  emisji głosu. 

 

 

Dodaj komentarz

0 KOMENTARZ