Co to jest barwa dźwięku?

Pojęcie barwy dźwięku jest ściśle związane z głosem ludzkim, który jest wytwarzany przez struny głosowe. Może mieć określoną częstotliwość i jest uważany za najdoskonalszy instrument dęty. Zagłębiając się w temat barwy głosu, można jednak dowiedzieć się wiele więcej ciekawych faktów, o których niektórzy nie wiedzą. Na początek warto wyjaśnić znaczenie poszczególnych pojęć związanych z głosem ludzkim oraz barwą dźwięku. 

Co to jest głos ludzki? 

Głos ludzki od zawsze ciekawił badaczy, którzy chcieli wiedzieć wszystko o tym niezwykłym aparacie. Według definicji są to wibracje generowane przez struny głosowe człowieka, czyli dźwięki mające określoną częstotliwość. Fałdy głosowe, które współpracują z ustami, językiem, a także z zębami umożliwiają wytworzenie szerokiego spektrum dźwięku słyszanego przez odbiorcę. Osoba mówiąca jest w stanie manipulować tonem głosu, a także akcentować na pojedyncze części wypowiedzi dając do zrozumienia czy dana wypowiedź jest np. pytaniem lub stwierdzeniem. Oprócz tego głos ludzki w bardzo prosty sposób zdradza uczucia osoby, która się wypowiada, co pozwala określić, czy jest smutna, wesoła, podekscytowana, przygnębiona czy zdenerwowana. Po tonie głosu można także poznać, czy mówiącemu na czymś zależy, czy nie oraz jakie jest nastawienie nadawcy. 

Jak już wcześniej wspomniano, głos powstaje za pomocą fałd głosowych. Więzadła głosowe znajdujące się powyżej tchawicy różnią się długością w zależności od płci. U kobiet ich długość wynosi od 12 do 17 mm, a u mężczyzn od 17 do 25 mm. Więzadła są chronione przez nagłośnię, która zamyka się w momencie przełykania pokarmu. Każdy przynajmniej raz w życiu przez przypadek zadławił się pożywieniem, co skutkowało chwilowym duszeniem. Więzadła znajdujące się w krtani są przytwierdzone bezpośrednio do strony rdzenia kręgowego. Nie są one połączone, a w momencie wytwarzania dźwięku szpara głośni zwęża się, umożliwiając powstanie drgania, które objawia się wytworzeniem dźwięku. Warto wiedzieć, że wysokość głosu jest zależna od tego, jak bardzo napięte są fałdy głosowe. Głośność mowy jest uzależniona od szybkości, z jaką powietrze przepływa. 

Głos ludzki to bardzo złożony instrument, który można modyfikować za pomocą napięcia fałd głosowych oraz ilości przepływającego powietrza. Oprócz tego o jego zmianie decyduje także ułożenie języka, kształt klatki piersiowej, a także szyi. Przez prawidłowe ustawienie aparatu głosowego można zwiększyć siłę głosu, zmienić jego barwę czy poszerzyć skalę. Wiele osób nie zdaje sobie jednak sprawy z tego, że głos ludzki mimo tego, że jest uważany za instrument dęty, również może się zepsuć. Istnieje wiele powodów tego, że ktoś nagle traci możliwość wypowiadania słów. Bardzo często winna jest temu niepoprawna emisja głosu, przemęczenie narządów mowy, a także choroby i wady z tym związane. Co ciekawe, każdy człowiek zupełnie inaczej słyszy swój głos, niż brzmi on w rzeczywistości. Wystarczy wykonać próbkę nagrania z użyciem wysokiej jakości sprzętu, takiego jak mikrofon studyjny, aby się o tym przekonać i wyraźnie usłyszeć głos. 

Co to jest barwa głosu?

Barwa głosu ludzkiego zwana także barwą dźwięku lub tembrem jest cechą pozwalającą na odróżnianie instrumentów oraz głosów. Jest bezpośrednio uzależniona od wielu czynników, takich jak rodzaj, ilość oraz natężenie tonów, co wiąże się ze spektrum harmonicznym. Warto wiedzieć, że barwa danego instrumentu może się dowolnie zmieniać w zależności od: Sposobu wytwarzania dźwięku, siły, z jaką zostaje wzbudzony, jego częstotliwości, a także zmiany w czasie. Barwa głosu jest elementem, którym można sterować, modyfikować oraz edukować, jednak otrzymany efekt jest ściśle uzależniony od tego, jakie są warunki anatomiczne mówcy. To, w jaki sposób ktoś pracuje nad barwą, jest uzależnione także od wrażliwości słuchowej konkretnej jednostki. Ważne jest to, aby świadomie korzystać z możliwości wyrażania oraz wiedzieć, czym jest funkcja impresywna, oraz ekspresywna. 

Barwa dźwięku głosu ludzkiego ma także dwa zakresy znaczeniowe, co oznacza, że: 

♦ Jest cechą całkowicie naturalną i charakterystyczną dla konkretnej osoby. Zależną od budowy oraz prawidłowego funkcjonowania układu oddechowego, artykulującego oraz fonacyjnego. Może być odbierana przez słuchacza jako niemiła lub miła, brzydka lub ładna, a także nijaka lub osobliwa. Oprócz tego może być określana jako ciemna, jasna, aksamitna, metaliczna, zimna, ciepła, szorstka, twarda lub miękka. 

♦ Można ją wykorzystać jako środek ekspresji w mowie, jest związana z emocjonalnym stosunkiem osoby mówiącej oraz uwarunkowana tym, jaki temat został poruszony. W zależności od słowa lub całego zdania takie samo określenie może mieć wiele zabarwień. Emocje kierują tym, czy wypowiedziana treść będzie odebrana łagodnie, zimno, ostro czy w pozytywnym kontekście. 

Od czego zależy barwa głosu?

Wiedząc już, czym jest barwa głosu, warto poszerzyć wiedzę o informacje związane z tym, od czego jest zależna. Kluczowym i jednym z pierwszych elementów wpływających na to jest krtań, czyli organ mający bardzo szeroką skalę częstotliwości. W przypadku mężczyzn w okresie dojrzewania dochodzi do powiększenia, co jest związane ze zmianą głosu, u kobiet nie występuje takie zjawisko. W procesie fonacji to właśnie mięśnie wewnątrzkrtaniowe mają kluczowe znaczenie i bezpośredni wpływ na napięcie więzadeł głosowych zwanych także strunami głosowymi. Wpływają one na otwarcie głośni, co ma wpływ na brzmienie głosu. Jak wiadomo, krtań to jeden z bardziej ruchliwych narządów, a ruchy mają wpływ na zmianę pojemności rezonatorów. Nawet niewielki ruch krtani może wpłynąć na jakość dźwięku, jaki wydobywa się z gardła. Wysokość lub barwa głosu są uzależnione od częstotliwości bodźców nerwowych, które docierają z ośrodkowego układu nerwowego. Wibracje zwane także drganiem fałd głosowych są wytwarzane pod ciśnieniem stłoczonym tuż pod głośnią powietrza, które w kolejnym etapie rozchodzą się we wszystkich możliwych kierunkach i docierają do jamy podgłośniowej, tchawicy, następnie do klatki piersiowej, a także do jamy ustnej i nosowej. Wytworzony słup powietrza w rytmiczny sposób rozrzedza się oraz zagęszcza, a częstotliwość drgań jest uzależniona od ich masy, co oznacza, że większa masa wpływa na wytworzenie niskiego głosu. Z tego względu słyszalna jest różnica między głosem kobiety a głosem mężczyzny. Warto wiedzieć, że bardzo duży wpływ na barwę głosu mają rezonatory biorące udział w całym procesie rezonansu, który polega na wzmocnieniu dźwięku przez przestrzeń rezonacyjną. 

Barwa głosu – rodzaje

Przeglądając różnego typu klasyfikacje, można zaobserwować, że jest ich wiele i każdy opisuje rodzaj głosu inaczej. Bardzo często podziały mają jedynie charakter umowny, a skala głosu jest stosowana jako jedno z kryteriów, które pozwala na wyodrębnienie konkretnych rodzajów. W większości przypadków stosuje się metodę anatomiczną pozwalającą na bardziej precyzyjne określenie. Jakie wyróżnia się głosy żeńskie, męskie oraz dziecięce? 

Głosy żeńskie

      • Alt/kontralt: Najniższy głos kobiecy, który jest typowy także dla dzieci oraz kastratów. Obejmuje skalę od g (e) do c2. Ma ciemną barwę, a jego odmiany to alt niski, alt komediowy, a także alt dramatyczny. 

      • Mezzosopran: W klasyfikacji znajduje się między sopranem i altem. Częściowo obejmuje oba oraz skalę od aI (g) do g2 (a2). Tak samo, jak alt jest głosem o ciemnej barwie. Jego odmiana to mezzosopran dramatyczny. 

      • Sopran: Uważany za najwyższy głos kobiecy, który może być typowy zarówno dla dzieci, jak i dla kastratów. Obejmuje skalę od cI do a2, jednak w skrajnych przypadkach może sięgać do c3 lub h3. Jest to głos kobiecy o dużej sile brzmienia, nośności oraz wyrazu. Ma ciemną barwę, która jest wyższa od mezzosopranu i altu oraz niższa od sopranu lirycznego. Wyróżnia się jasną barwą, a także dużą siłą. Ma cechy liryczne, a inne odmiany to m.in. sopran charakterystyczny, sopran komediowy, sopran ultradramatyczny, a także sopran młodzieńczo-dramatyczny. 

Głosy męskie

      • Bas: Uznawany za najniższy głos męski, który zwykle obejmuje skalę, zaczynając od F (c) do eI. Ma bardzo ciemną barwę, a co najważniejsze charakteryzuje się dużą nośnością. Wśród odmian można wyróżnić: Bas-baryton mający skalę zbliżoną do barytonu, bas śpiewany, bas głęboki, bas komiczny, bas poważny, a także ciężki bas komediowy. 

      • Baryton: W klasyfikacji mieści się w środkowym zakresie skali i obejmuje ją od A (G) do gI (aI). Ma wiele możliwości wyrazowych oraz bardzo ciemną barwę. Odmiany barytonu to: Baryton charakterystyczny, baryton komediowy, baryton kawalerski, baryton bohaterski, a także baryton liryczny. 

      • Tenor: Według klasyfikacji jest najwyższym głosem męskim, który osiąga się rejestrem piersiowym. Na skali obejmuje zakres od c (h) do c2. Można wyróżnić następujące odmiany, takie jak: Tenor charakterystyczny, tenor komediowy, tenor liryczny, tenor bohaterski. 

      • Głosy dziecięce: Cechą charakterystyczną dla głosu dziecięcego jest jego zmiana w okresie dojrzewania, która jest słyszalna. W zależności od wieku oraz tempa rozwoju występują głosy niskie (chłopięcy oraz dziewczęcy alt) oraz głosy wysokie (soprany chłopięce i dziewczęce) 

      • Kastraci: Odrębny rodzaj głosu męskiego, który był popularny szczególnie w okresie od XVI do XVIII wieku. Ten rodzaj głosu rozwijał się jedynie u mężczyzn, u których wykonano zabieg kastracji jeszcze przed okresem dojrzewania. Brak hormonów płciowych miał bezpośredni wpływ na zaburzenie w rozwoju krtani, co skutkowało zaburzeniem mutacji.