Nauka gry na harmonijce

Harmonijka ustna to instrument, który zapewne kojarzy każdy. Wydaje charakterystyczny dźwięk, często spotykany w utworach jazzowych, bluesowych, czy folkowych. Podstawy gry na harmonijce są łatwe do opanowania, dlatego każdy może nauczyć się wydobywania brzmienia z tego instrumentu. W poniższym artykule znajdziesz kilka porad, przydatnych podczas nauki gry na harmonijce.

Co to jest harmonijka?

Harmonijka ustna to instrument należący do grupy aerofonów. Ma nieduże wymiary, można łatwo trzymać ją w dłoni podczas gry. Dźwięk wydobywa się z instrumentu podczas ruchu powietrza, przepływającego przez szczeliny wyposażone w metalowe blaszki, czyli stroiki przelotowe. Brzmienie danego dźwięku zależy od długości blaszki. Gra na harmonijce ustnej wymaga więc wdmuchiwania powietrza do wnętrza instrumentu. Blaszka, która została wprawiona w ruch, wydobywa z siebie dźwięk — im jest ona dłuższa, tym niższe brzmienie można uzyskać.

Krótka historia harmonijki

Za przodka harmonijki ustnej uważa się instrument o nazwie sheng, który powstał w Chinach ok. 3000 lat p.n.e. Dopiero w XVIII wieku konstruktor organów z Petersburga zainspirował się tym instrumentem i na jego podstawie zbudował organy ze stroikami przelotowymi. Pierwszy instrument stroikowy, zwany panharmonikon, powstał w 1804 roku.  

Budowa harmonijki ustnej

Harmonijka składa się z kilku podstawowych elementów. Pod górną pokrywą znajduje się górna płyta stroikowa. Połączone są one ze sobą za pomocą śrub. W płycie stroikowej znajduje się stroik. Dolną część harmonijki stanowi korpus, zwany również grzebieniem. 

Większość instrumentów to harmonijki diatoniczne, czyli 10-kanałowe. Rolą pokrywy jest ochrona wnętrza przed zabrudzeniami, pomaga ona także w kształtowaniu dźwięku. Jednak za barwę, wysokość, czy jakość brzmienia odpowiadają stroiki. Każda z płytek w tradycyjnej harmonijce ustnej ma 10 takich stroików. Grając na harmonijce możemy więc uzyskać 20 dźwięków. Każda płyta przymocowana jest do grzebienia, czyli korpusu.

Typy harmonijek ustnych

Harmonijki ustne można podzielić na trzy rodzaje: Diatoniczne, chromatyczne i akordowe. Pierwszy rodzaj jest najczęściej wykorzystywany zarówno do nauki, jak i przez profesjonalnych muzyków. Składa się z 10 kanałów i ma nieduże wymiary. Harmonijki diatoniczne są często wykorzystywane w utworach jazzowych, bluesowych, czy folkowych. Instrumenty chromatyczne są większe. Dodatkowo wyposaża się je w specjalny przycisk umieszczony z boku, który służy do obniżania danego dźwięku o pół tonu.

Jak nauczyć się grać na harmonijce?

Naukę gry na harmonijce ustnej można zacząć w domu, korzystając z materiałów dostępnych w Internecie. Podstawy wydobywania dźwięków z instrumentu są łatwe do opanowania. Przede wszystkim jednak naukę trzeba rozpocząć od wyboru odpowiedniej harmonijki. Do wyboru są modele 10- lub 16-kanałowe. Nauka gry na jednym z tych typów nie gwarantuje umiejętności wydobywania dźwięków z innego rodzaju instrumentu. Jeśli opanujesz model 10-stroikowy, nie oznacza to, że będziesz wiedzieć, jak grać na harmonijce ustnej 16-kanałowej. Warto więc wcześniej zastanowić się, jaki rodzaj instrumentu sprawdzi się najlepiej. Oprócz typu harmonijki, ważny jest także wybór dobrego modelu. Tanie instrumenty mogą wydawać dźwięki o niskiej jakości, co często zniechęca osoby początkujące do nauki. Dlatego już podczas pierwszych ćwiczeń warto korzystać z dobrego, polecanego przez innych muzyków instrumentu sprawdzonego producenta.

Wybór harmonijki ustnej wiąże się także z doborem odpowiedniej tonacji. Instrumenty 10-kanałowe mogą być w tonacji A, C oraz D. Najniższą jest A, a najwyższą D. Osobom początkującym poleca się granie na harmonijce w tonacji C, która jest najbardziej uniwersalna ze wszystkich.

Jak trzymać harmonijkę?

Kiedy masz już swoją harmonijkę, musisz nauczyć się odpowiednio ją trzymać. Instrument powinien być ustawiony tak, aby niższe dźwięki były po lewej stronie. Harmonijkę trzyma się lewą ręką, obejmując ją kciukiem i palcem wskazującym. Prawa dłoń służy do zamykania przestrzeni rezonansowej, powstałej między ręką a instrumentem. Prawy kciuk możesz położyć na górnej pokrywie harmonijki. Z czasem, gdy zdobędziesz umiejętność płynnej gry, również Twoje dłonie będą swobodnie układać się na powierzchni instrumentu.

Nauka gry na harmonijce ustnej

Kiedy zapoznasz się już z instrumentem, warto zacząć naukę poprawnej gry na harmonijce ustnej. Pierwszym krokiem powinno być wydobywanie pojedynczych dźwięków. W ten sposób poznasz wszystkie możliwe brzmienia, jakie wydostają się z wnętrza instrumentu. Jeśli nie wiesz, jak to zrobić, warto poszukać materiałów instruktażowych na stronach internetowych. W pierwszych dniach nauki można próbować zagrać proste utwory. Rozpoczynając przygodę z instrumentem, trzeba pamiętać, że wymaga to determinacji, systematyczności i częstych ćwiczeń. Na początku warto poświęcić na naukę ok. 30 minut dziennie. Z czasem praca i obowiązek przerodzi się w przyjemną zabawę. Jednak wraz z rozwojem Twoich umiejętności, trzeba będzie poświęcić coraz więcej czasu na ćwiczenia, aby zdobyć wyższy poziom zaawansowania.

Podstawy gry na harmonijce można opanować łatwo. Warto jednak do swoich regularnych ćwiczeń włączyć nie praktykę, a słuchanie. Znajdź przynajmniej jeden album danego zespołu lub artysty, na którym wyraźnie słychać harmonijkę. Następnie usiądź wygodnie i skup się na słuchaniu płynących z głośników dźwięków. Świadome słuchanie muzyki to bardzo ważny element w nauce gry na jakimkolwiek instrumencie. Wsłuchując się w brzmienie utworu i poszczególne partie dowiesz się, jak się gra na harmonijce, wydobywając z niej różne tonacje i wariacje dźwięków.

Osoby początkujące, które dopiero zaczynają naukę gry na harmonijce, często napotykają wiele trudności, od prawidłowego trzymania instrumentu, po właściwe wydobywanie z niego dźwięków. Kanały w harmonijce umieszczone są bardzo blisko siebie, co utrudnia wprowadzenie strumienia powietrza do tylko jednego z nich. Aby opanować tę umiejętność, trzeba na początku intensywnie ćwiczyć język i wargi. W tym celu można ułożyć język w rulon, aby utworzyć kanał przepływu powietrza prowadzący tylko do jednego otworu na harmonijce. Innym sposobem jest zwężenie warg tak, aby powstała między nimi niewielka przestrzeń doprowadzająca i odprowadzająca powietrze z kanału w instrumencie. Do zakrywania tych otworów, w których nie powinno znaleźć się powietrze, można wykorzystać język. Warto również pamiętać, że brzmienie dźwięków różni się w zależności od tego, czy powietrze jest wdychane, czy wydychane.

Kolejną kwestią, na którą należy zwrócić uwagę, jest oddech. Ma on wpływ na to, jak przebiega gra na harmonijce. Piosenki mają różne tempa i rytmy, trzeba jednak pamiętać, że oddech muzyka powinien być ustabilizowany. Ma on wpływ na jakość brzmienia, a przede wszystkim na komfort osoby grającej. Powietrze przepływające do instrumentu powinno pochodzić z przepony. W ten sposób będziesz mniej męczyć się podczas grania nawet bardzo skomplikowanych utworów. Pamiętaj także, aby po każdej sesji ćwiczeń z harmonijką, dokładnie wyczyścić instrument.

Prawidłowe wydobywanie dźwięków z harmonijki ustnej

Jak już zostało wspomniane wcześniej, dźwięk wydobywający się z harmonijki ustnej różni się, w zależności od tego, czy powietrze jest wdychane, czy wydychane. Warto o tym pamiętać, rozpoczynając naukę gry na tym instrumencie. Ma to znaczenie, ponieważ to oddech muzyka wydobywa z harmonijki odpowiednie brzmienie. W każdym kanale znajdują się dwa stroiki, a każdy z nich reaguje na coś innego. Pierwszy wybrzmiewa przy zadęciu, czyli wydychaniu powietrza, a drugi przy zassaniu, czy wdychaniu.

Tabulatura

Jeśli znajdziesz w Internecie znane piosenki na harmonijkę, z dużym prawdopodobieństwem będą one rozpisane nie w formie nut, a tabulatury. Dlatego, aby móc zagrać ulubiony utwór, musisz wiedzieć, jak ją odczytać. Często stosowane oznaczenia to:

♦ N — to oznaczenie wskazuje, na którym kanale należy zadąć.

♦ (N) — to oznaczenie wskazuje, na którym kanale należy zassać powietrze.

♦ (123) lub 123 — oznacza jednoczesne zassanie lub zadęcie na trzech pierwszych kanałach.

Ucząc się gry na harmonijce, warto wyszukiwać proste i trudniejsze utwory, aby ćwiczyć swój oddech, rytm i wydobywanie poszczególnych dźwięków. Umiejętność zrozumienia tabulatury pomoże Ci zagrać ulubiony utwór. Warto także ćwiczyć grę przez dowolne zmienianie kanałów, raz zasysając powietrze, a raz wdychając je do instrumentu. Na różnych stronach internetowych można znaleźć wiele rozpisanych już tabulatur do nauki gry na harmonijce ustnej. W ten sposób można nauczyć się podstaw. Jeśli jednak marzysz o tym, aby grać na harmonijce, jak profesjonalny muzyk, warto zapisać się do szkoły muzycznej lub znaleźć dobrego nauczyciela. Nie można zapominać także o ciężkiej pracy i regularnych ćwiczeniach. Najważniejsze jednak jest trenowanie odpowiednich umiejętności. Możesz nawet przez kilka lat nie rozwinąć swojego talentu, jeśli będziesz niewłaściwie ćwiczyć. Dlatego oprócz wyboru dobrego instrumentu, warto także dopasować do siebie sposób i intensywność ćwiczeń. Po pewnym czasie z pewnością będziesz w stanie zagrać ulubione utwory, niezależnie, czy będą z gatunku jazz, folklor, czy blues. Harmonijka ustna ma ciekawe, charakterystyczne brzmienie, dlatego umiejętność gry na tym instrumencie to z pewnością duża zaleta. Jeśli właściwie udoskonalisz swoje umiejętności, może w przyszłości czeka Cię związana z tym kariera. Wystarczy tylko odpowiednio ćwiczyć.